Informatica: Persoonlijke Gezondheid en Veiligheid – Groep 4

Online communicatie is overal om ons heen! 💬 Van het sturen van berichten naar vrienden tot het chatten in spelletjes. Maar hoe weet je wanneer een gesprek veilig is en wanneer niet?

Online communicatie zijn alle manieren waarop we met elkaar praten via internet. Dit kan zijn door:

• Berichten versturen via apps zoals WhatsApp of Instagram
• Chatten in spelletjes zoals Minecraft of Roblox
• Video bellen met familie via Zoom of FaceTime
• Comments plaatsen op video's of foto's
• E-mails schrijven naar leraren of familie

Veilige online communicatie gebeurt meestal met mensen die je al kent in het echte leven:

• Chatten met je familie over huiswerk of plannen
• Berichten sturen naar vrienden van school over spelletjes
• Video bellen met opa en oma om te vertellen over je dag
• Vragen stellen aan je leraar via de schoolapp

Bij veilige communicatie voel je je comfortabel en blij. Je weet wie er aan de andere kant zit en je vertrouwt deze persoon.

Onveilige communicatie kan verschillende vormen hebben:

Berichten van vreemden:

• Mensen die je niet kent sturen je vriendschapsverzoeken
• Iemand vraagt naar je echte naam, adres of school
• Een vreemdeling wil afspreken om elkaar te ontmoeten

Nare berichten:

• Iemand is gemeen tegen je of pest je online
• Je krijgt berichten die je bang of ongemakkelijk maken
• Iemand vraagt je om dingen te doen die niet goed voelen

Te persoonlijke vragen:

• Vragen naar waar je woont
• Willen weten wanneer je ouders niet thuis zijn
• Vragen om foto's van jezelf

Als je een bericht krijgt dat onveilig aanvoelt:

1. Stop met het gesprek - antwoord niet terug
2. Vertel het meteen aan een volwassene die je vertrouwt
3. Blokkeer de persoon als dat mogelijk is
4. Bewaar het bericht als bewijs (maak een screenshot)

Heb je twijfels of een bericht veilig is? Vraag jezelf af: "Zou ik dit ook zeggen als mama/papa meekeek?" Als het antwoord nee is, dan is het waarschijnlijk niet veilig.

Onthoud: Er zijn veel meer aardige mensen online dan nare mensen. Door deze regels te volgen, kun je veilig plezier hebben op internet!

Je inloggegevens zijn net als de sleutel van je huis! 🗝️ Ze zorgen ervoor dat alleen jij bij jouw spullen kunt. Daarom is het super belangrijk om ze geheim te houden.

Persoonlijke inloggegevens zijn alle dingen die je nodig hebt om in te loggen op websites en apps:

• Gebruikersnaam - dit is vaak je naam of een zelfgekozen naam
• Wachtwoord - een geheime code die alleen jij weet
• E-mailadres - dat gebruik je soms om in te loggen
• Pincode - voor tablets of telefoons

Deze gegevens zijn alleen van jou en je familie! 👨‍👩‍👧‍👦

Als andere mensen jouw inloggegevens weten, kunnen ze:

• Inloggen op jouw account alsof zij jou zijn
• Je berichten lezen die privé zijn
• Nare dingen posten onder jouw naam
• Je vrienden pesten door te doen alsof jij het bent
• Je account kapot maken of verwijderen
• Geld uitgeven als er betaalgegevens gekoppeld zijn

Dat wil je natuurlijk niet! Daarom hou je je inloggegevens geheim, net zoals je de sleutel van je huis niet aan vreemden geeft.

Oude kinderen en volwassenen kunnen hun wachtwoorden op verschillende manieren bewaren:

Met hulp van familie:

• Je ouders kunnen je wachtwoorden opschrijven in een speciaal boekje
• Ze kunnen het opslaan in een wachtwoordmanager op de computer
• Het staat op een papier in een veilige plek thuis

Als je ouder wordt:

• Je leert om wachtwoorden te onthouden
• Je schrijft hints op in plaats van het hele wachtwoord
• Je gebruikt een wachtwoordmanager app

WEL vertellen aan:

• Je ouders of verzorgers
• Je leraar (alleen als het voor school is)
• Niemand anders!

NIET vertellen aan:

• Vrienden of klasgenoten ❌
• Broertjes of zusjes ❌
• Mensen online ❌
• Vreemden ❌

Zelfs je beste vrienden hoeven je wachtwoord niet te weten!

Soms gebeurt er iets waardoor je wachtwoord niet meer veilig is:

• Je hebt het per ongeluk aan iemand verteld
• Iemand heeft over je schouder meegekeken
• Er staat iets geks op je account wat jij niet hebt gedaan

Wat moet je dan doen?

1. Vertel het meteen aan je ouders
2. Verander je wachtwoord zo snel mogelijk
3. Controleer of er niks geks is gebeurd op je account
4. Leer van wat er gebeurd is om het volgende keer te voorkomen

Je inloggegevens zijn persoonlijk en privé. Net zoals je tandenborstel of ondergoed alleen van jou is, zijn je wachtwoorden ook alleen van jou (en je familie die voor je zorgt)!

Door je wachtwoorden geheim te houden, zorg je ervoor dat al je online spullen veilig blijven.

Een wachtwoord is als een slot op je fiets! 🚲🔒 Een dun slotje kan makkelijk kapot, maar een sterk slot houdt fietsdieven tegen. Zo werkt het ook met wachtwoorden op computers!

Zwakke wachtwoorden zijn makkelijk te raden voor andere mensen. Hier zijn voorbeelden van zwakke wachtwoorden:

Te korte wachtwoorden:

• 123 - veel te kort!
• abc - te makkelijk
• hoi - kunnen anderen snel raden

Persoonlijke informatie:

• lisa - je eigen naam
• 2019 - je geboortejaar
• rex - de naam van je huisdier
• amsterdam - waar je woont

Makkelijke patronen:

• 123456 - getallen op volgorde
• abcdef - letters op volgorde
• qwerty - letters zoals ze op het toetsenbord staan
• password - het woord wachtwoord zelf!

Sterke wachtwoorden zijn moeilijk te raden en hebben verschillende soorten tekens:

Lang genoeg:

• Minstens 8 tekens lang
• Hoe langer, hoe sterker!

Verschillende soorten tekens:

• Kleine letters: a, b, c, d
• Hoofdletters: A, B, C, D
• Cijfers: 1, 2, 3, 4
• Speciale tekens: !, @, #, $

Voorbeelden van sterke wachtwoorden:

• Kat7!Blauw - dier + cijfer + symbool + kleur
• Pizza#4Me - eten + symbool + cijfer + woord
• Sun9$Happy - natuur + cijfer + symbool + gevoel

De zin methode: Bedenk een zin en pak de eerste letter van elk woord:

• Zin: "Ik hou van 3 koekjes met chocolade!"
• Wachtwoord: Ihv3kmc!

De vervanging methode: Vervang letters door cijfers of symbolen:

• Taart wordt T@@rt (a wordt @)
• School wordt 5ch00l (S wordt 5, o wordt 0)

De combinatie methode: Combineer twee dingen die je leuk vindt:

• Favorite kleur + favorite dier: Blauw&Tijger8
• Favorite eten + favorite sport: Pizza#Voetbal2

Sterke wachtwoorden kunnen moeilijk te onthouden zijn. Hier zijn enkele tips:

Voor jongere kinderen:

• Je ouders helpen je om het te onthouden
• Schrijf een hint op (niet het hele wachtwoord!)
• Oefen het wachtwoord een paar keer

Hints die helpen:

• In plaats van Kat7!Blauw op te schrijven, schrijf je: "huisdier + getal + kleur"
• In plaats van Pizza#4Me, schrijf je: "favoriete eten + voor mij"

Net zoals je verschillende sleutels hebt voor verschillende sloten, moet je verschillende wachtwoorden hebben voor verschillende accounts:

• School account: één wachtwoord
• Spelletjes account: ander wachtwoord
• Video app: weer ander wachtwoord

Waarom? Als iemand één wachtwoord te weten komt, kunnen ze niet bij al je andere accounts!

Vraag jezelf af:

• Is het minstens 8 tekens lang?
• Heeft het verschillende soorten tekens (letters, cijfers, symbolen)?
• Is het niet te raden door mensen die je kennen?
• Staat het nergens opgeschreven waar anderen het kunnen zien?

Als je "ja" kunt zeggen op al deze vragen, dan heb je een sterk wachtwoord! 🌟

Onthoud: Een sterk wachtwoord is als een sterke slot - het houdt de verkeerde mensen buiten en jouw spullen veilig binnen!

Digitale content is overal! 📸🎥 Van foto's die je maakt tot video's die je opneemt. Maar voordat je iets online zet waar andere mensen in staan, moet je altijd toestemming vragen. Dat is een belangrijke regel voor vriendelijkheid en respect!

Digitale content zijn alle digitale dingen die je kunt maken en delen:

Foto's 📷:

• Selfies die je maakt
• Groepsfoto's op school
• Foto's van je huisdier
• Foto's van vrienden

Video's 🎬:

• Filmpjes die je maakt
• Video's van je aan het spelen
• Opnames van schoolevenementen
• Grappige video's met vrienden

Audio (geluid) 🎤:

• Opnames van je stem
• Liedjes die je zingt
• Grappige geluiden
• Gesprekken die je opneemt

Je hebt altijd toestemming nodig wanneer:

Andere mensen zichtbaar zijn:

• Je vrienden staan op de foto
• Je klasgenoten zitten in de video
• Je kunt iemands gezicht herkennen
• Er stemmen van anderen te horen zijn

In andermans huis:

• Je maakt foto's bij een vriend thuis
• De familie van je vriend is te zien
• Je filmt in iemands kamer

Op school:

• Klasgenoten staan op de achtergrond
• Je leraar is te zien in de video
• Je bent aan het filmen tijdens de les

Voor je de foto/video maakt:

• "Mag ik een foto van ons maken?"
• "Is het oké als ik dit filmpje?"
• "Vind je het goed als jij ook op de foto staat?"

Voordat je het online zet:

• "Mag ik deze foto op [app naam] zetten?"
• "Is het oké als ik deze video deel?"
• "Vind je het goed als anderen dit zien?"

Als iemand nee zegt:

• Zeg: "Dat is oké!" 😊
• Maak de foto/video niet
• Of deel het niet online
• Blijf vriendelijk - hun gevoel is belangrijk!

Privacy respecteren:

• Niet iedereen wil op foto's staan
• Sommige mensen zijn verlegen
• Families hebben verschillende regels
• Iedereen heeft het recht om "nee" te zeggen

Vriendschap behouden:

• Vrienden vertrouwen je meer als je toestemming vraagt
• Je laat zien dat je hun gevoelens belangrijk vindt
• Het voorkomt ruzie en verdriet

Veiligheid:

• Sommige foto's kunnen gevaarlijk zijn om te delen
• Niet alle apps zijn veilig voor kinderen
• Ouders willen misschien niet dat hun kind online staat

Situatie: Wes maakt een leuke foto van zijn vriend Tom tijdens de pauze en wil het op Instagram zetten.

Wat ging er mis:

• Wes vroeg geen toestemming aan Tom
• Hij zette de foto meteen online
• Tom werd boos omdat hij niet wist dat de foto online zou komen
• Tom's ouders waren ook niet blij

Wat had beter gekund:

1. Wes vraagt: "Tom, mag ik een foto van je maken?"
2. Tom zegt ja
3. Voor het online zetten vraagt Wes: "Mag ik deze foto op Instagram zetten?"
4. Als Tom ja zegt → foto online ✅
5. Als Tom nee zegt → foto niet online, maar nog steeds vrienden ✅

Groepsfoto's:

• Vraag toestemming aan iedereen die op de foto staat
• Als één persoon nee zegt, deel je de foto niet
• Je kunt de foto wel op je telefoon houden voor jezelf

Familie foto's:

• Vraag ook toestemming aan je broertjes en zusjes
• Ouders beslissen vaak mee over foto's van kinderen
• Respecteer als iemand niet op sociale media wil

School gebeurtenissen:

• Sommige scholen hebben regels over foto's maken
• Vraag altijd aan je leraar of het mag
• Respecteer als foto's maken niet toegestaan is

Behandel anderen zoals jij behandeld wilt worden! Als je niet zou willen dat iemand een foto van jou online zet zonder te vragen, doe dat dan ook niet bij anderen.

Onthoud: Toestemming vragen is niet vervelend of moeilijk - het laat zien dat je een goede vriend bent die rekening houdt met de gevoelens van anderen! 💖

Net zoals je lichaam gezond voedsel en beweging nodig heeft, hebben je ogen en hersenen ook pauzes nodig van schermen! 👀💡 Gezonde digitale gewoonten helpen je om plezier te hebben met technologie zonder je lichaam en geest moe te maken.

Schermtijd is alle tijd die je besteedt aan het kijken naar:

• Tablets voor spelletjes of video's 📱
• Televisie voor programma's of films 📺
• Computer voor schoolwerk of spellen 💻
• Telefoon voor berichten of apps 📞
• Game consoles zoals Nintendo Switch of PlayStation 🎮

Niet alle schermtijd is hetzelfde! Sommige activiteiten zijn beter voor je dan andere:

Actieve schermtijd (beter voor je):

• Schoolwerk maken op de computer ✏️
• Creatieve spellen zoals tekenen of bouwen 🎨
• Video bellen met familie en vrienden 📞
• Leer apps die je nieuwe dingen leren 📚
• Beweegspellen waar je moet opstaan en bewegen 🏃‍♀️

Passieve schermtijd (minder goed in grote hoeveelheden):

• Televisie kijken zonder interactie 📺
• Video's bekijken op YouTube of TikTok 🎬
• Eindeloos scrollen door apps 📱
• Repetitieve spelletjes zonder leren 🎮

Goede digitale gewoonten:

• Pauzes nemen elke 20-30 minuten om je ogen te rusten 😌
• Afwisselen tussen schermtijd en andere activiteiten 🔄
• Niet vlak voor het slapen naar schermen kijken 🌙
• Samen met anderen spellen spelen of video's kijken 👨‍👩‍👧‍👦
• Buiten spelen net zo leuk vinden als binnen bij schermen 🌳
• Stoppen wanneer ouders zeggen dat het tijd is ⏰

Signalen dat je misschien te veel schermtijd hebt:

• Je ogen doen pijn of zijn droog 😵
• Je voelt je moe maar kunt niet slapen 😴
• Je wordt boos als je moet stoppen met schermen 😠
• Je hebt geen zin meer in andere activiteiten 😔
• Je vergeet te eten of naar de wc te gaan ⏳
• Je hoofdpijn hebt na veel schermgebruik 🤕

Dit is een super handige regel om je ogen gezond te houden:

• Elke 20 minuten
• Kijk 20 seconden lang
• Naar iets dat 20 meter ver weg is (zoals uit het raam)

Dit helpt je ogen om te ontspannen!

Gezonde digitale gewoonten gaan over balans. Dat betekent:

Tijd voor schermen:

• Leuke spelletjes spelen 🎮
• Schoolwerk maken 📚
• Contact houden met familie 👨‍👩‍👧‍👦
• Nieuwe dingen leren 🧠

Tijd zonder schermen:

• Buiten spelen met vrienden 🏃‍♀️
• Knutselen en tekenen op papier ✂️
• Lezen van echte boeken 📖
• Sporten en bewegen 🏀
• Praten met familie tijdens het eten 🍽️
• Slapen zonder schermen in de buurt 😴

Voor het schermgebruik:

• Zet een timer zodat je weet wanneer je moet stoppen ⏱️
• Zorg voor goed licht in de kamer 💡
• Zit goed rechtop en niet te dicht bij het scherm 🪑

Tijdens het schermgebruik:

• Knipperen met je ogen om ze nat te houden 👁️
• Bewegen en uitrekken tijdens pauzes 🤸‍♀️
• Drinken om gehydrateerd te blijven 💧

Na het schermgebruik:

• Uitloggen en het scherm wegleggen 📱❌
• Iets anders doen dat leuk is 🎨
• Tijd nemen om te wennen aan het stoppen ⏰

Gezonde digitale gewoonten werken het beste als de hele familie meedoet:

• Samen afspraken maken over schermtijd
• Tech-vrije zones zoals de eettafel 🍽️
• Gezamenlijke activiteiten zonder schermen plannen 🎲
• Goed voorbeeld geven door zelf ook pauzes te nemen

Onthoud: Technologie is een hulpmiddel om je leven leuker en makkelijker te maken. Als je gezonde gewoonten ontwikkelt, kun je er maximaal van genieten zonder dat het je leven overneemt! 🌈

Wist je dat je waarschijnlijk meer tijd besteedt aan schermen dan je denkt? 🤔 Net zoals je bijhoudt hoeveel zakgeld je uitgeeft, kun je ook bijhouden hoeveel tijd je besteedt aan schermen. Dit helpt je om betere keuzes te maken!

Het bijhouden van je schermtijd helpt je om:

• Bewust te worden van je gewoonten 🧠
• Patronen te ontdekken (wanneer gebruik je schermen het meest?) 📈
• Doelen te stellen voor gezonder gebruik 🎯
• Verbetering te zien over tijd ⬆️
• Balans te vinden tussen schermtijd en andere activiteiten ⚖️

Met een timer of stopwatch:

• Zet een timer aan wanneer je begint met schermen 🕐
• Stop de timer wanneer je pauze hebt of stopt ⏹️
• Schrijf op hoeveel minuten je hebt gebruikt 📝
• Doe dit elke dag voor twee weken

Met een dagboek:

• Maak een lijst van alle keren dat je schermen gebruikt 📋
• Noteer wat je deed (TV kijken, spellen, schoolwerk) ✏️
• Tel aan het eind van de dag je totale tijd op ➕

Met hulp van ouders:

• Vraag je ouders om je te helpen bijhouden 👨‍👩‍👧‍👦
• Gebruik apps die schermtijd automatisch meten 📱
• Maak een grafiek samen om je voortgang te zien 📊

Hier is een voorbeeld van hoe je het kunt bijhouden:

Maandag:

• 07:30 - 08:00: Televisie kijken (30 min) 📺
• 15:00 - 15:45: Schoolwerk op computer (45 min) 💻
• 17:00 - 18:00: Spelletje spelen (60 min) 🎮
• 19:30 - 20:00: Video bellen met oma (30 min) 📞
• Totaal: 2 uur en 45 minuten

Soorten activiteiten categoriseren:

• Schoolwerk: 45 minuten ✏️
• Entertainment: 90 minuten 🎬
• Sociaal: 30 minuten 👥

Na een week bijhouden, kijk je naar patronen:

Tijdstippen:

• Wanneer gebruik je schermen het meest? (Na school? Voor het eten?)
• Op welke dagen gebruik je ze meer? (Weekend? Weekdagen?)

Activiteiten:

• Wat doe je het meest op schermen? (Spellen? Video's? Schoolwerk?)
• Welke activiteiten vind je het leukst?

Gevoelens:

• Wanneer voel je je moe na schermgebruik?
• Wanneer voel je je energiek en blij?

Fysieke signalen:

• Je ogen zijn vaak moe of droog 😵
• Je krijgt hoofdpijn na schermgebruik 🤕
• Je hebt moeite met slapen 😴
• Je vergeet te eten of drinken 🍎💧

Emotionele signalen:

• Je wordt boos als je moet stoppen 😠
• Je voelt je verdrietig zonder schermen 😢
• Je hebt geen zin in andere activiteiten 😔
• Je voelt je rusteloos zonder scherm 😣

Sociale signalen:

• Je speelt minder met vrienden 👫
• Je praat minder met familie 👨‍👩‍👧‍👦
• Je doet minder aan hobby's 🎨
• Je gaat minder naar buiten 🌳

Kleine stappen zetten:

• Begin met 15 minuten minder per dag ⏰
• Vervang één schermactiviteit door iets anders 🔄
• Zet timers om jezelf te herinneren te stoppen ⏱️

Leuke alternatieven vinden:

Binnen activiteiten: 🏠

• Tekenen of knutselen ✏️
• Lezen van boeken 📚
• Bordspellen spelen met familie 🎲
• Puzzels maken 🧩
• Koken of bakken helpen 🍪
• Muziek maken of luisteren 🎵

Buiten activiteiten: 🌳

• Fietsen of wandelen 🚴‍♀️
• Voetbal of andere sporten ⚽
• Tuinieren of planten verzorgen 🌱
• Natuur ontdekken en verzamelen 🍂
• Buitenspellen zoals verstoppertje 🙈

Sociale activiteiten: 👥

• Vrienden uitnodigen om te spelen 🏃‍♀️
• Familie spelletjes doen 🎯
• Huisdieren verzorgen en ermee spelen 🐕
• Verhalen vertellen of luisteren 📖

Stap 1: Bepaal je doel

• "Ik wil 30 minuten minder schermtijd per dag"
• "Ik wil elke dag 1 uur buiten spelen"

Stap 2: Kies alternatieven

• Maak een lijst van 5 leuke dingen om te doen zonder schermen

Stap 3: Vraag om hulp

• Vertel je ouders over je plan
• Vraag vrienden om mee te doen

Stap 4: Beloon jezelf

• Vier het als je je doel haalt! 🎉
• Kies een leuke beloning (geen extra schermtijd) 🌟

Het doel is niet om schermen helemaal te verbieden! Schermen zijn handig en leuk. Het gaat erom een gezonde balans te vinden zodat je:

• Plezier hebt met technologie 😊
• Tijd hebt voor andere leuke dingen 🎨
• Je lichaam gezond houdt 💪
• Goede relaties behoudt met familie en vrienden ❤️

Onthoud: Elke kleine stap telt! Zelfs 15 minuten minder schermtijd en 15 minuten meer buitenspelen kan een groot verschil maken in hoe je je voelt! 🌈