Informatica: Technologische Impact – Groep 5

Elke dag gebruik je waarschijnlijk verschillende apparaten om met anderen te praten, berichten te sturen of video's te kijken. Deze elektronische communicatieapparaten hebben ons leven heel anders gemaakt dan het leven van je opa en oma toen zij jong waren.

Er zijn veel verschillende apparaten die we gebruiken om met elkaar te communiceren. Smartphones zijn kleine computers die je in je zak kunt stoppen. Ze kunnen bellen, berichten sturen, foto's maken en nog veel meer. Tablets zijn groter dan telefoons en perfect voor het bekijken van video's of het spelen van spelletjes met anderen.

Laptops en computers helpen ons om langere berichten te typen, videogesprekken te voeren met familie die ver weg woont, of samen te werken aan schoolprojecten. Sommige mensen hebben ook smartwatches die berichten kunnen ontvangen of slimme speakers die kunnen praten en vragen beantwoorden.

Wanneer je een bericht stuurt naar je vriend, reist dat bericht via het internet - een groot netwerk dat computers over de hele wereld met elkaar verbindt. Het is alsof er onzichtbare wegen zijn waarover informatie heel snel kan reizen, zelfs naar de andere kant van de wereld!

Je kunt op verschillende manieren communiceren:

• Tekstberichten: Korte berichten typen zoals WhatsApp of SMS
• Spraakberichten: Je stem opnemen en versturen
• Videogesprekken: Elkaar zien en horen zoals FaceTime of Zoom
• E-mail: Langere berichten sturen, vaak voor belangrijke dingen

Denk eens na over hoe vaak je familie technologie gebruikt om te communiceren. Misschien belt je oma je via een tablet, of stuurt je tante foto's via de telefoon. Op school gebruiken leraren computers om presentaties te geven of om berichten naar je ouders te sturen.

Vroeger moesten mensen brieven schrijven die dagen duurden om aan te komen, of ze moesten naar een telefooncel lopen om te bellen. Nu kunnen we binnen een seconde een bericht naar iemand in Japan sturen! Deze snelle communicatie helpt families, vrienden en zelfs hele landen om beter samen te werken.

Het is belangrijk om te onthouden dat achter elk scherm een echt persoon zit met echte gevoelens. Daarom moeten we respectvol zijn in onze berichten, net zoals we vriendelijk zijn wanneer we persoonlijk met iemand praten. We sturen geen gemene berichten en we delen geen informatie die niet van ons is zonder toestemming te vragen.

Niet iedereen kan technologie op dezelfde manier gebruiken. Sommige mensen hebben moeite met zien, horen, typen of spreken. Gelukkig zijn er slimme uitvindingen die ervoor zorgen dat technologie voor iedereen toegankelijk is. Deze ondersteunende technologie helpt niet alleen mensen met specifieke behoeften, maar kan ook voor jou handig zijn!

Ondersteunende technologie zijn speciale hulpmiddelen die ervoor zorgen dat mensen met verschillende behoeften computers en andere apparaten kunnen gebruiken. Het bijzondere is dat veel van deze uitvindingen uiteindelijk ook heel handig blijken voor mensen die ze niet per se nodig hebben.

Denk bijvoorbeeld aan ondertitels op video's. Deze werden oorspronkelijk gemaakt voor mensen die niet goed kunnen horen, maar nu gebruikt bijna iedereen ze wel eens - in de trein wanneer je geen geluid aan wilt zetten, of wanneer je een video in een andere taal bekijkt.

Voor mensen die moeite hebben met zien:

• Schermlezer: Een programma dat tekst op het scherm hardop voorleest
• Brailleleesregels: Apparaten die tekst omzetten naar braillepuntjes die je kunt voelen
• Grote letters en hoog contrast: Maken tekst makkelijker leesbaar
• Spraakcommando's: Je kunt tegen je apparaat praten in plaats van typen

Voor mensen die moeite hebben met horen:

• Ondertitels: Tekst die laat zien wat er wordt gezegd
• Gebarentaalvertalers op video's
• Visuele signalen: Lampjes die knipperen in plaats van geluid

Voor mensen die moeite hebben met typen:

• Grote toetsenborden met extra grote toetsen
• Spraak-naar-tekst: Praten en de computer typt wat je zegt
• Speciale muizen die makkelijker te gebruiken zijn

Vroeger waren computers heel moeilijk te gebruiken voor mensen met verschillende behoeften. De eerste computers hadden alleen kleine groene letters op een zwart scherm. Er was geen spraak, geen grote letters, en geen speciale hulpmiddelen.

In de jaren '80 kwamen de eerste spraakcomputers die tekst konden voorlezen. In de jaren '90 werd het internet uitgevonden en kwamen er websites die rekening hielden met ondersteunende technologie. Nu, in de jaren 2020, hebben bijna alle apparaten ingebouwde hulpmiddelen!

Smartphones hebben bijvoorbeeld:

• VoiceOver (iPhone) of TalkBack (Android) om alles voor te lezen
• Vergrootglas om dingen groter te maken
• Spraakcommando's om je telefoon te bedienen zonder te typen
• Automatische ondertitels voor video's

Het mooie van ondersteunende technologie is dat het vaak voor iedereen nuttig wordt. Hier zijn enkele voorbeelden:

• Spraakassistenten zoals Siri of Google Assistant werden ontwikkeld voor mensen die moeite hebben met typen, maar nu gebruikt iedereen ze
• Voorspellende tekst op je telefoon helpt bij het sneller typen
• Automatische vertalers helpen mensen die verschillende talen spreken
• Donkere modus op apps was oorspronkelijk voor mensen met gevoelige ogen, maar veel mensen vinden het nu prettiger

In Nederland hebben we wetten die zeggen dat overheidssites toegankelijk moeten zijn voor iedereen. Dit betekent dat websites van gemeenten, scholen en ziekenhuizen goed moeten werken met ondersteunende technologie. Ook hebben we organisaties zoals Accessibility die bedrijven helpen om hun producten voor iedereen bruikbaar te maken.

Heb je je wel eens afgevraagd hoe je telefoon weet welk liedje je aan het zoeken bent, of hoe een spelletje op je tablet steeds moeilijker wordt naarmate je beter wordt? Dit komt door kunstmatige intelligentie, vaak afgekort als AI. AI zijn slimme computerprogramma's die kunnen leren en beslissingen nemen, bijna alsof ze een eigen brein hebben! 🧠

Kunstmatige intelligentie is een manier om computers zo slim te maken dat ze dingen kunnen doen die normaal gesproken alleen mensen kunnen. Gewone computers volgen alleen instructies die programmeurs hebben geschreven. Maar AI kan nieuwe dingen leren, patronen herkennen en zelf beslissingen nemen.

Stel je voor dat je een robot leert om je kamer op te ruimen. Een gewone robot zou alleen kunnen doen wat je precies hebt geprogrammeerd: "Pak speelgoed A op, zet het in kist B." Maar een AI-robot zou kunnen leren om zelf te zien wat speelgoed is, waar het thuishoort, en zelfs nieuwe manieren bedenken om efficiënter op te ruimen!

Je gebruikt waarschijnlijk al veel AI zonder het te beseffen:

Op je telefoon of tablet:

• Siri, Google Assistant of Alexa begrijpen wat je zegt en geven slimme antwoorden
• Foto's app herkent automatisch gezichten en kan zoeken naar "foto's van oma"
• YouTube stelt video's voor die je leuk zult vinden
• Spelletjes passen hun moeilijkheidsgraad aan jouw niveau aan

Bij online zoeken:

• Google begrijpt wat je bedoelt, zelfs als je typt: "grote gele kat met manen" (en dan leeuw voorstelt)
• Spellingscorrectie weet wat je wilde typen, zelfs met typfouten
• Vertalers kunnen hele zinnen vertalen naar andere talen

In apps en websites:

• Netflix stelt films voor die je leuk zult vinden
• Spotify maakt afspeellijsten gebaseerd op je smaak
• Waze vindt de snelste route door het verkeer

AI leert op een vergelijkbare manier als jij, maar dan veel sneller. Hier is hoe het werkt:

1. Veel voorbeelden zien: Net zoals jij leert herkennen wat een hond is door veel honden te zien, laat je AI duizenden foto's van honden zien.

2. Patronen vinden: AI zoekt naar overeenkomsten. "Honden hebben meestal vier poten, een staart, en oren die omhoog of omlaag hangen."

3. Oefenen en fouten maken: AI test zijn kennis op nieuwe foto's. Soms denkt het dat een kat een hond is, maar dan wordt het gecorrigeerd.

4. Beter worden: Na veel oefening wordt AI steeds beter in het herkennen van honden, zelfs honden die het nog nooit heeft gezien!

Thuis:

• Slimme thermostaat leert wanneer je thuis bent en past de temperatuur automatisch aan
• Slimme verlichting gaat aan en uit op basis van het tijdstip en of je thuis bent
• Stofzuiger robot leert de indeling van je huis en wordt steeds efficiënter

Op school:

• Educatieve apps passen de moeilijkheid aan jouw niveau aan
• Spraak-naar-tekst helpt bij het maken van notities
• Vertaaltools helpen bij het leren van andere talen

In de maatschappij:

• Ziekenhuizen gebruiken AI om röntgenfoto's te analyseren
• Boeren gebruiken AI om te zien welke planten water nodig hebben
• Weer-apps voorspellen de weersomstandigheden steeds nauwkeuriger

AI is heel goed in:

• Grote hoeveelheden informatie snel verwerken
• Patronen herkennen die mensen zouden missen
• Herhaalbare taken uitvoeren zonder moe te worden
• Meerdere dingen tegelijk doen

AI kan (nog) niet zo goed:

• Creativiteit zoals nieuwe verhaaltjes verzinnen
• Emoties begrijpen zoals weten wanneer je verdrietig bent
• Common sense - dingen die voor mensen vanzelfsprekend zijn
• Ethische beslissingen nemen over wat goed of fout is

AI wordt steeds slimmer en zal in de toekomst waarschijnlijk nog meer onderdeel worden van ons dagelijks leven. Misschien heb je ooit een AI-leraar die precies weet hoe jij het beste leert, of een AI-dokter die je helpt gezond te blijven.

Het belangrijkste is dat mensen altijd de belangrijkste beslissingen blijven nemen. AI is een hulpmiddel om ons te helpen, niet om ons te vervangen. Net zoals een rekenmachine je helpt met wiskunde, maar jij nog steeds moet begrijpen wat de antwoorden betekenen!

Stel je voor dat je een prachtige tekening hebt gemaakt of een cool liedje hebt bedacht. Je zou het niet leuk vinden als iemand anders doet alsof hij of zij het heeft gemaakt, toch? Daarom hebben we auteursrecht - regels die ervoor zorgen dat mensen credit krijgen voor hun eigen creaties en werk. 🎨

Auteursrecht is een soort bescherming voor mensen die iets hebben gecreëerd - zoals schrijvers, tekenaars, muzikanten, fotografen of filmmakers. Het betekent dat zij bepalen wie hun werk mag gebruiken en hoe. Net zoals jij eigenaar bent van je eigen speelgoed, zijn creators eigenaar van hun ideeën en creaties.

Wanneer iemand een boek schrijft, een foto maakt, of een video opneemt, krijgt die persoon automatisch auteursrecht op dat werk. Dit betekent dat andere mensen niet zomaar die foto, tekst of video mogen kopiëren zonder toestemming te vragen.

Digitale bronnen zijn alle soorten bestanden die je op internet of op computers kunt vinden:

• Teksten: Artikelen, verhalen, nieuwsberichten, blogposts
• Afbeeldingen: Foto's, tekeningen, logo's, illustraties
• Video's: Films, documentaires, YouTube video's, animaties
• Audio: Muziek, podcasts, geluidseffecten, spraakopnames
• Bestanden: Presentaties, documenten, spreadsheets

Bijna al deze digitale materialen zijn beschermd door auteursrecht, tenzij de maker heeft gezegd dat iedereen ze vrij mag gebruiken.

Gratis te gebruiken materiaal: Sommige creators willen graag dat iedereen hun werk gebruikt. Ze zetten hun creaties online met een Creative Commons licentie of in het publieke domein. Dit betekent dat je ze gratis mag gebruiken voor schoolprojecten, zolang je vermeldt wie ze heeft gemaakt.

Voorbeelden van gratis bronnen:

• Wikimedia Commons: Gratis foto's en afbeeldingen
• Pixabay en Unsplash: Gratis foto's voor projecten
• YouTube Audio Library: Gratis muziek en geluidseffecten
• Veel overheidswebsites: Informatie en foto's van de regering

Beschermd materiaal: De meeste dingen die je online vindt zijn niet gratis te gebruiken. Hieronder vallen:

• Foto's van Google Afbeeldingen (meestal beschermd!)
• Muziek van Spotify of Apple Music
• Video's van Netflix of Disney+
• Artikelen van kranten en tijdschriften
• Afbeeldingen van bedrijven en merken

Het kan lastig zijn om te weten wat je wel en niet mag gebruiken. Hier zijn enkele tips:

Zoek naar symbolen:

• ©: Copyright symbool - betekent dat het beschermd is
• Creative Commons logo: Vaak gratis te gebruiken
• "All rights reserved": Betekent dat je toestemming nodig hebt

Controleer de website:

• Staat er informatie over gebruik en licenties?
• Is het een website die specifiek gratis materiaal aanbiedt?
• Kun je contact opnemen met de maker?

Bij twijfel, niet gebruiken: Als je niet zeker weet of je iets mag gebruiken, is het beter om iets anders te zoeken dat wel gratis is, of om de maker om toestemming te vragen.

Respect voor auteursrecht gaat over meer dan alleen regels volgen. Het gaat om eerlijkheid en respect voor mensen die hard hebben gewerkt om iets moois te maken. Wanneer je andermans werk gebruikt zonder toestemming of bronvermelding, is het alsof je doet alsof jij het hebt gemaakt.

Denk aan een klassieke situatie: als je bij een proefwerk van je buurman afkijkt, is dat valsspelen. Hetzelfde geldt voor het gebruiken van andermans ideeën, foto's of teksten zonder te zeggen waar ze vandaan komen.

Bij schoolprojecten krijg je meestal een lager cijfer als je geen bronnen vermeldt of als je andermans werk kopieert. Bij volwassenen kunnen er zelfs boetes komen als ze auteursrecht schenden.

Maar het belangrijkste is dat je leert om een eerlijke en respectvolle persoon te zijn, zowel online als offline. Door auteursrecht te respecteren, laat je zien dat je de hard werk van anderen waardeert.

Voor je schoolprojecten kun je veilig deze bronnen gebruiken:

• Schoolbibliotheek databases (meestal gratis voor leerlingen)
• Wikipedia (maar controleer altijd de bronnen!)
• Overheidswebsites (.gov websites)
• Educatieve websites van musea en universiteiten
• Creative Commons afbeeldingen
• Je eigen foto's en tekeningen

Onthoud: wanneer je iets gebruikt dat niet van jezelf is, vermeld je altijd de bron - zelfs als het gratis is om te gebruiken!

Net zoals producten in de winkel verschillende prijskaartjes hebben, hebben digitale materialen op internet verschillende 'eigendomslabels'. Sommige zijn gratis, andere kosten geld, en weer andere mag je helemaal niet gebruiken. Leren om deze verschillen te herkennen is een belangrijke vaardigheid in onze digitale wereld! 🏷️

Er zijn heel veel verschillende soorten digitale materialen die je online tegenkomt:

Tekst en geschreven werk:

• Boeken en e-books (meestal beschermd)
• Nieuwsartikelen van kranten en websites
• Blogposts en persoonlijke verhalen
• Wikipedia artikelen (meestal vrij te gebruiken)
• Wetenschappelijke artikelen en onderzoeksrapporten

Visuele materialen:

• Foto's van professionele fotografen
• Illustraties en tekeningen van kunstenaars
• Logo's en merkafbeeldingen van bedrijven
• Memes en grappige afbeeldingen (vaak ook beschermd!)
• Kaarten en diagrammen

Audio en video:

• Muziek van artiesten en bands
• Podcasts en radio-uitzendingen
• Films en TV-shows
• YouTube video's (hebben verschillende licenties)
• Geluidseffecten en jingles

Er zijn speciale symbolen die je helpen begrijpen wie eigenaar is van bepaalde materialen:

© (Copyright): Dit symbool betekent dat iemand eigenaar is van een creatief werk. Je ziet het vaak bij:

• Foto's: "© 2024 Jan Fotograaf"
• Websites: "© 2024 Bedrijfsnaam. Alle rechten voorbehouden."
• Boeken: "© 2024 Uitgeverij Amsterdam"

™ (Trademark - Handelsmerk): Dit symbool wordt gebruikt bij merknamen en logo's. Het betekent dat een bedrijf eigenaar is van die naam of dat logo:

• Nike™ schoenen
• McDonald's™ restaurant
• iPhone™ telefoon

® (Registered Trademark - Geregistreerd Handelsmerk): Dit is een sterkere versie van ™, wat betekent dat het handelsmerk officieel is geregistreerd:

• Coca-Cola® frisdrank
• LEGO® blokjes
• Google® zoekmachine

Volledig beschermd: Je mag deze materialen niet gebruiken zonder speciale toestemming (en vaak betaling):

• Professionele foto's van fotografen
• Muziek van bekende artiesten
• Films en TV-series
• Merkenlogo's en bedrijfsafbeeldingen
• Premium nieuwsartikelen

Beperkt beschermd: Je mag kleine delen gebruiken voor onderwijs of commentaar ("fair use"):

• Korte citaten uit boeken voor boekrapporten
• Kleine stukjes muziek voor schoolpresentaties
• Screenshot van een website om iets uit te leggen

Creative Commons (CC): De maker heeft toegestaan dat anderen het gebruiken, vaak met voorwaarden:

• CC BY: Gebruik vrij, maar vermeld de maker
• CC BY-SA: Gebruik vrij, vermeld maker, deel onder dezelfde licentie
• CC BY-NC: Gebruik alleen voor niet-commerciële doeleinden

Publiek domein: Iedereen mag het gratis gebruiken:

• Oude boeken en foto's (meestal ouder dan 70 jaar)
• Overheidsmateriaal en -foto's
• Werken waar de maker afstand van heeft gedaan

Altijd veilig om te gebruiken:

• Je eigen foto's, tekeningen en teksten
• Wikimedia Commons (commons.wikimedia.org)
• Pixabay en Unsplash voor foto's
• Nederlandse overheidswebsites (.gov.nl)
• Schoolbibliotheek databases
• OpenClipArt voor simpele illustraties

Gebruik met voorzichtigheid:

• Google Afbeeldingen (meeste zijn beschermd!)
• YouTube video's (verschillende licenties)
• Social media posts (vaak eigendom van de poster)
• Websites van bedrijven (logo's en foto's meestal beschermd)

Stap 1: Zoek naar informatie

• Staat er een © symbool bij?
• Is er informatie over licenties of gebruik?
• Komt het van een betrouwbare, educatieve website?

Stap 2: Controleer de bron

• Wie heeft het gemaakt?
• Wat voor website is het?
• Biedt de website gratis materiaal aan?

Stap 3: Zoek alternatieven

• Als je twijfelt, zoek dan iets vergelijkbaars dat wel gratis is
• Maak je eigen versie (teken een eigen plaatje!)
• Vraag je leraar om hulp bij het vinden van veilige bronnen

Voor afbeeldingen:

• Gebruik de zoekfilters van Google (Tools → Gebruiksrechten → Creative Commons)
• Probeer specifieke gratis websites zoals Pixabay
• Maak je eigen foto's met je telefoon of tablet

Voor tekst:

• Gebruik je schoolbibliotheek database
• Citeer altijd waar je informatie vandaan haalt
• Schrijf in je eigen woorden wat je hebt geleerd

Voor muziek en video:

• YouTube heeft een Audio Library met gratis muziek
• Vraag toestemming als je een populair liedje wilt gebruiken
• Gebruik korte fragmenten en vermeld altijd de bron

Wanneer je informatie van anderen gebruikt in je schoolwerk, is het belangrijk om te vertellen waar die informatie vandaan komt. Dit heet citeren of bronvermelding. Het is alsof je een dankjewel-briefje schrijft aan de personen die je hebben geholpen door hun kennis te delen! 📝

Stel je voor dat je een geweldig recept voor koekjes hebt uitgevonden en je vriend gebruikt dat recept om koekjes te maken voor de schoolverkobing. Zou je het niet leuk vinden als hij vertelt dat jij het recept hebt bedacht? Dat is precies waarom we bronnen vermelden!

Bronvermelding is belangrijk omdat:

• Het toont respect voor de mensen die het oorspronkelijke werk hebben gedaan
• Het helpt anderen om dezelfde informatie te vinden als ze geïnteresseerd zijn
• Het laat zien dat je grondig onderzoek hebt gedaan
• Het helpt je leraar begrijpen waar je informatie vandaan komt
• Het voorkomt plagiaat (doen alsof andermans werk jouw werk is)

Directe citaten zijn wanneer je de exacte woorden van iemand anders gebruikt:

• Je zet de woorden tussen aanhalingstekens ("...")
• Je gebruikt precies dezelfde woorden als de originele schrijver
• Voorbeeld: Volgens de website van het Rijksmuseum: "Vincent van Gogh schilderde meer dan 2000 kunstwerken."

Indirecte citaten zijn wanneer je de informatie in je eigen woorden uitdrukt:

• Je gebruikt geen aanhalingstekens
• Je schrijft de informatie in je eigen stijl
• Voorbeeld: Het Rijksmuseum meldt dat Van Gogh een zeer productieve kunstenaar was die duizenden werken maakte.

Voor je leeftijd hoef je geen ingewikkelde citatie-stijlen te leren. Een eenvoudige bronvermelding bevat:

Voor websites:

• Naam van de website
• Titel van het artikel (als er een is)
• Datum wanneer je het hebt bekeken

Voorbeeld: "Bron: Jeugdjournaal.nl, artikel over klimaatverandering, bekeken op 15 maart 2024"

Voor boeken:

• Naam van de schrijver
• Titel van het boek
• Uitgever (als je die weet)

Voorbeeld: "Bron: Daan Remmerts de Vries, Het grote dierenboek, uitgeverij Ploegsma"

Voor foto's:

• Naam van de fotograaf (als bekend)
• Waar je de foto hebt gevonden
• Datum

Voorbeeld: "Foto: Jan Peters, gevonden op Wikimedia Commons, 15 maart 2024"

In je tekst: Je kunt de bron direct in je zin noemen:

• "Volgens Wikipedia zijn pinguïns vogels die niet kunnen vliegen."
• "Het Natuurhistorisch Museum legt uit dat dinosauriërs ongeveer 65 miljoen jaar geleden zijn uitgestorven."

Aan het einde van je werk: Je kunt een lijst maken van alle bronnen die je hebt gebruikt:

Bronnenlijst:

1. Wikipedia.nl, artikel over pinguïns, bekeken op 10 maart 2024
2. Natuurhistorisch Museum website, informatie over dinosauriërs, bekeken op 11 maart 2024
3. Eigen foto van de schooltuin, gemaakt op 12 maart 2024

Bij een spreekbeurt:

• Vertel tijdens je presentatie waar je informatie vandaan komt
• "Ik heb deze informatie gevonden op de website van Natuurmonumenten"
• Maak een dia met je bronnenlijst aan het einde

Bij een werkstuk:

• Zet bronvermeldingen direct bij de informatie in je tekst
• Maak een aparte pagina met alle bronnen aan het einde
• Gebruik verschillende soorten bronnen (websites, boeken, eigen observatie)

Bij een poster of infographic:

• Zet kleine bronvermeldingen bij afbeeldingen en feiten
• Maak een klein vakje met "Bronnen" ergens op je poster

Soms staat er geen naam bij een artikel of foto. Dan kun je dit doen:

• Gebruik de naam van de website: "Bron: Jeugdjournaal.nl"
• Of schrijf: "Bron: onbekende auteur, gevonden op [website naam]"
• Als je helemaal geen informatie kunt vinden, is het beter om een andere bron te zoeken

Er zijn handige websites die je kunnen helpen met bronvermelding:

• Citation Machine (citationmachine.net) - maakt automatisch bronvermeldingen
• EasyBib - helpt bij het organiseren van bronnen
• Google Scholar - zoekt naar betrouwbare academische bronnen

Maar voor je leeftijd is het belangrijkste dat je eerlijk bent over waar je informatie vandaan komt, ook al is je bronvermelding niet perfect.

Begin direct: Wanneer je informatie vindt die je wilt gebruiken, schrijf direct op waar het vandaan komt. Dit voorkomt dat je het later vergeet.

Maak notities: Houd bij elk feit of elke afbeelding bij waar je het hebt gevonden. Dit maakt het maken van je bronnenlijst veel makkelijker.

Wees compleet: Het is beter om te veel informatie te geven over je bron dan te weinig.

Vraag om hulp: Als je niet zeker weet hoe je iets moet citeren, vraag dan hulp aan je leraar of bibliothecaris.

Het internet is een gigantische bibliotheek met miljarden pagina's informatie, maar niet alle informatie is even betrouwbaar of geschikt voor schoolonderzoek. Net zoals je in een echte bibliotheek verschillende soorten boeken hebt - van sprookjesboeken tot encyclopedieën - moet je online leren om de juiste soorten websites en databases te vinden voor je schoolwerk! 🔍📚

Betrouwbare bronnen zijn websites, databases en documenten die:

• Accurate informatie bevatten die is gecontroleerd door experts
• Geschreven zijn door deskundige mensen die veel weten over het onderwerp
• Regelmatig worden bijgewerkt met nieuwe informatie
• Bronnen vermelden waar hun informatie vandaan komt
• Geen commerciële agenda hebben (ze proberen je niets te verkopen)

Online bibliotheek catalogi: Je school of plaatselijke bibliotheek heeft waarschijnlijk online databases met:

• Digitale boeken en e-books
• Wetenschappelijke artikelen geschreven door onderzoekers
• Kranten en tijdschriften van betrouwbare uitgevers
• Encyclopedieën zoals Britannica Online

Voorbeeld: "De digitale bibliotheek van Amsterdam heeft duizenden kinderboeken over wetenschap."

Encyclopedieën en naslagwerken:

• Wikipedia (goed voor het begin van onderzoek, maar controleer altijd de bronnen!)
• Britannica Kids (speciaal gemaakt voor leerlingen)
• National Geographic Kids voor natuur en geografie
• Kiddle (een veilige zoekmachine voor kinderen)

Educatieve databases: Speciale websites gemaakt voor leerlingen en onderwijs:

• PebbleGo (voor jonge onderzoekers)
• Scholastic databases (educatieve content)
• Discovery Education (video's en artikelen voor scholen)

Zoekmachines:

• Google (meest gebruikt, maar je moet kritisch zijn over resultaten)
• Google Scholar (voor academische artikelen)
• Kiddle (veilige zoekmachine voor kinderen)
• DuckDuckGo (respecteert privacy)

Overheids- en institutionele websites:

• Rijksoverheid.nl voor officiële Nederlandse informatie
• Rijksmuseum, Van Gogh Museum voor kunst en cultuur
• KNMI voor weer en klimaat informatie
• CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) voor cijfers over Nederland

Controleer de URL (webadres):

• .edu websites zijn van universiteiten (meestal betrouwbaar)
• .gov websites zijn van de overheid (meestal betrouwbaar)
• .org websites zijn van organisaties (meestal non-profit)
• .com websites zijn commercieel (wees extra kritisch)
• Nederlandse overheidssites eindigen op .nl en bevatten vaak "rijks" of "overheid"

Zoek naar auteursinformatie:

• Staat er wie het artikel heeft geschreven?
• Heeft de auteur expertise in het onderwerp?
• Is er contactinformatie beschikbaar?

Controleer de datum:

• Wanneer is het artikel geschreven of voor het laatst bijgewerkt?
• Voor sommige onderwerpen (zoals technologie) is recente informatie belangrijk
• Voor geschiedenis kunnen oudere bronnen ook goed zijn

Let op de kwaliteit:

• Zijn er veel spelfouten of vreemde zinnen?
• Ziet de website professioneel uit?
• Zijn er bronnen en referenties genoemd?

Begin breed, word dan specifieker:

1. Start met een encyclopedie om algemene informatie te krijgen
2. Leer de belangrijkste termen over je onderwerp
3. Zoek naar specifiekere bronnen over details die je interessant vindt

Gebruik verschillende zoekwoorden:

• Als je onderzoek doet naar "ijsberen", probeer ook: "poolberen", "Arctische dieren", "bedreigde diersoorten"
• Gebruik zowel Nederlandse als Engelse zoektermen (veel informatie is in het Engels)

Combineer verschillende soorten bronnen:

• Tekstuele bronnen: artikelen, boeken, nieuwsberichten
• Visuele bronnen: foto's, diagrammen, infographics
• Video bronnen: educatieve video's, documentaires
• Primaire bronnen: interviews, officiële documenten, originele onderzoeken

Stel vragen:

• Wie heeft deze informatie geschreven en waarom?
• Is deze informatie recent genoeg voor mijn onderwerp?
• Komt deze informatie overeen met wat ik op andere betrouwbare websites heb gelezen?
• Proberen ze me iets te verkopen of een bepaalde mening aan te praten?

Vergelijk verschillende bronnen:

• Gebruik minstens 3 verschillende websites voor belangrijke feiten
• Als alle betrouwbare bronnen hetzelfde zeggen, is het waarschijnlijk waar
• Als bronnen het oneens zijn, zoek dan meer informatie of vraag hulp aan je leraar

Let op bias (vooringenomenheid): Sommige websites hebben een bepaald standpunt en kiezen alleen informatie die hun mening ondersteunt. Probeer bronnen te vinden die meerdere kanten van een verhaal laten zien.

Voor cijfers en statistieken:

• Gebruik CBS.nl voor Nederlandse statistieken
• Controleer altijd wanneer de cijfers zijn verzameld
• Zoek naar de originele bron van de cijfers

Voor wetenschappelijke informatie:

• Begin bij NASA Kids voor ruimtevaart
• National Geographic Kids voor dieren en natuur
• Scientias.nl voor Nederlandse wetenschap

Voor geschiedenis:

• Geheugen van Nederland voor Nederlandse geschiedenis
• Anne Frank Huis website voor WOII informatie
• Museum websites voor specifieke historische periodes

Voor actuele gebeurtenissen:

• Jeugdjournaal voor nieuws voor kinderen
• Trouw Jeugd en NRC Jeugd voor diepere nieuwsanalyse
• Wees voorzichtig met social media als nieuwsbron

Vraag je bibliothecaris: Bibliotheken hebben specialisten die je kunnen helpen met het vinden van de juiste databases en bronnen voor je onderwerp.

Overleg met je leraar: Als je informatie vindt die tegenstrijdig lijkt, of als je niet zeker weet of een bron betrouwbaar is, vraag dan advies aan je leraar.

Gebruik hulpmiddelen: Veel bibliotheken hebben speciale gidsen voor leerlingen over hoe je goed onderzoek doet online.